Ницше та надад юу хэлэхийг хүсээв?
Миний мэдэхийн Ницше лав нүд нь сохрох гээд байхад л лааны гэрэлд бичиж суусаар бүр мэдрэлийн байтугай ядаргаанд орсон нөхөр. Түүнийг хүн бүр өөрөөр тодорхойлж болох боловч миний хувьд бол түүний гавьяа нь бол төрүүлж өсгөсөн Заратустга-д л оршино.
Заратустга-н төрөлтийг Бурханы үхэлтэй салгаж ойлгож болохгүй. Бурхан үхээгүй бол Заратустра төрөхгүй байсан юм. Яс юман дээр Ницше-н үгээр бол Бурханыг бид өөрсдөө алчихсан л даа. Яаж тэр вэ гэжүү? Тэр амархаан, Ницше-н хувьд бол бид ургуулан бодож, тархиндаа хийсвэрээр үүсгэсэн тэр Бурханыг шинжлэх ухаан болон өөрсдийн оюун ухааны тусламжтайгаар, тэр дундаа сүмээс хамааралгүй сэтгэж, бодож чадсанаар л тэр Бурханыг бунханд нь мөнхрүүлчихсэн хэрэг. Мартин Лютерээс өмнөх үед чинь Бурхан л хамгийн дээд ширээн дээр заларч түүний томилсон Ромын Поп нь Европын хүмүүс рүү угаадсаа цацдаг танхай байлаа шүү дээ. Гэвч Мартин Лютер гарч ирсэнээр хүн бүхэн Бурхан гээч эдтэй сүмээр биш харин өөрсдөө сууж байгаад шууд ярих эрхтэй болсон юм. Сүмийн ноёрхол замбараагаа алдсан үед хүмүүс заавалчгүй Ромын Поп-р дамжуулж Библи дээрх үлгэрийн тайлбарыг авдаг байсан бол Мартин Лютер сүмийн үүдэнд бичиг нааж хадаас зоосноос хойш харин дурын дурак өөрийнхөөрөө тайлбарлах эх үндэс нь бүрдсэн. Үүнийг дагаад олон ургалч үзэл энд тэндгүй дэлбээлж Христийн шашин дотроо түмэн категорт хуваагдах болсон билээ. Ингээд сүүлдээ бүр Бурхан байхгүй ч гэсэн үзэл гарсан ирсэн хэрэг. За тэгээд Бурхан байгаа эсэхэд хүн эргэлзэж л байвал түүнийг тархинаасаа авч хаях эхний алхам гэж ойлгож болохоор байлаа. Ингэж л альваа зүйлийг өөр өнцгөөс хардаг болж эхэлсэн нь нэг ёсондоо Ницше-д бол Бурхан гээч хийсвэр ойлголтыг хүн гээч амьтан тархинаасаа арилгаж хаях цаг болсон гэсэн сэтгэгдэл төрүүлжээ. Нэг өгүүлбэрээр хэлбэл хүмүүс Бурхан гээч тэр огторгуйн хаа нэгтээ орших аль эсвэл бидний мэдэхгүй хэмжээст орших зохиомол зүйлийг тархинаасаа авч хаясан цагт Бурхан гээч эд өөрөө үхсэнтэй утга нэг ажгуу.
Гэй Сайнс дээр нэг галзуу хүн зах дээр ирээд “I am seeking God! I am seeking God! … We killed him! … Is the magnitude of this deed not too great for us? Must we not ourselves become gods just to seem worthy of it?” гэж хэлдэг. Энэгүүрээ Ницше бидэнд юу хэлэх гээд байна вэ гэвэл бид нэгэнт Бурханыг зүрх сэтгэлээсээ аваад хаячихсан тул тэнд нь Вакуум үүсч л таараа. Харин бид өөрсдөө Бурхан болж тэр Вакуумыг бөглөхгүй бол хүн төрөлхтөн бүх зүйлээрээ дордоно гэж айлдсан хэрэг. Үлгэрчилбэл хэрвээ бүх ёс зүйг заадаг, хэрхэн амьдарч яаж явбал сайн сайхан газар ялангуяа диваажинд очихыг хэлж өгдөг Бурхан маань чад хийчихсэн үед түүний оронд өөрсдийгөө тавихгүй л бол бид чинь морал болон сайн сайхнаа уландаа гишгин, улмаар хүн төрөлхтөн болоод соёл иргэншил тэр чигээрээ дэлбэ үсрэнэ гэсэн агуулгатай л даа. Нэг ёсондоо таны машинийг Бурхан унаж явахад та Бурханыг машинаасаа хөшиглөөд унагаацан бол үрүүлний ард Загатустга-г л суулгахгүй бол тэр машин залуургүй болж онхолдох нь гарцаагүй гэж айлдсан хэрэг.
Энд та хэрвээ Загатустга буюу will power-тай нөхрийг үрүүлний ард суулгах л байсан юм бол заавалчгүй Бурханыг авч хаях зачем шаардлага байнаа гэж асууж магадгүй. Тэгвэл нэг зүйлийг би тодруулахгүй бол болохгүй нь. Бурхан гэдэг ойлголт бол хүн гэсэн ойлголтоос нэг түвшин өөр. Тиймээс ч та мянга мөргөж, түм төвчигнөөд хэзээ ч Бурханы зиндаанд очиж чадахгүй ба түүнээс ямагт дор байна. Гэвч Загатустга бол өөр. Загатусга-н түвшинд бол хүн очиж болно. Гэхдээ хүн бүр Заратустга байж чадахгүй, тийм ч учраас хүн бүр өөр өөрийн will power-р ялгаварлагдана. Харин Заратустга болохын тулд та хичнээн хөдөлмөрлөж мэрийсэн ч гэсэн анхнаасаа таньд will power байхгүй төрсөн бол хэзээ ч Заратустга болохгүй гэж Ницше үздэг байсан юм. Тиймээс will power-тай байх эсэх нь таны төрөлхийнх гэж үзвэл зохино. Тэгвэл энэ агуу will power гээч юу вэ гэж та асууж магадгүй. “Thus Spoke Zarathustra” номон дээр Заратустга өөрөөсөө яг ижил асуулт асууснаа ийнхүү хариулжээ “You still want to create the world before which you can kneel: this is your final hope and intoxication.” Тиймээ will power гэдэг бол өмнө нь сөхөрч болох ертөнц – эцсийн найдвар ба аз жаргал юм. Харин Ницше-н хувьд ертөнц өөрөө юу байсан юм бол?

Нэгэн бичмэл дээрээ Ницше өөр өөрөөсөө “энэ ертөнц миний хувьд юу болохыг мэдмээр байна уу? Эсвэл би чамд хэлж өгдөг юм билүү” гэж бичсэнээ ийн өгүүлжээ: “This world: a monster of force, with no beginning and no end, a firm, iron magnitude of force that grows neither larger nor smaller, that does not get expended but only transformed, as an entity invariable large, a household without expenses or losses, but also without a growth or income, surrounded by ‘nothingness’ as by its borders, not something blurry, wasted, or infinitely extended, but set into a specific space as a specific force, not into a room that might be ‘empty’ somewhere, but rather as a force everywhere, as a play of forces and waves of forces, both one and ‘many,’ increasing here while decreasing there, a sea of forces storming and flowing into one another, eternally changing, eternally flooding back with immense years of recurrence, with an ebb and flow of its forms, striving outward from the simplest to the most complex, from the stillest, most rigid, coldest outward to the glowing hot, wildest, most self-contradictory and then returning home once again from this abundance to the simple, form the play of contradictions back to the pleasure of harmony, continuing to affirm itself in this uniformity of its courses and years, blessing itself as what must return eternally, as a becoming that now of no satiety …”

Хэрвээ Ницше-н ертөнцийн тодорхойлт ингэж гарч ирж байгаа бол түүнд Христийн шашин юу байсан юм болоо гэж гайхаж байж болох юм. Тэрээр бичихдээ “If we consider it a commandment of humanity not just simply to let nature take its course but to establish a livable order for as many as possible, we ought to be grateful to Christianity for introducing its “theory of morality” to the world.” Тэрээр ёс суртахуун заадаг байсанд нь Христийн шашинд талархахаас биш өөр зүйлд баярлалаа гэж хэлэх хэрэггүй ухааны юм энд бичжээ. Тиймээс ч түүний хувьд Христийн шашин гэдэг бол зүгээр нэг ёс суртхуун заадаг үлгэр байсан гэсэн дүгнэлт хийхэд нээх хол зөрөхгүй буй за.
Хэрэв үнэхээр л Бурханд итгэдэггүй, диваажинд очихооргүй юм бол хүн төрөлхтөний үүссэн зорилго, байх шалтгаан нь юу юм бол? Миний ойлгосноор бол сая нэг тохиох гоц авьяастанг бүтээхэд хүн төрөлхтөн тэр чигээрээ туршилт болж байгаа аж. Тэр тэрбумд нэг тохиох гоц авьяастан нь өөрөө хүн төрөлхтөний байгаа шалтгааныг зөвтгөөд өгчих юм шиг ярьсан байх юм. Яг энэ тал дээр би түүнтэй санаа нэгдэх эсээ мэдэхгүй л байна. Гэхдээ will power гэдэг нь болдыг хатаах, чулууг бутлах эд гэдэг дээр түүнтэй зуу байтугай мянга хувь санал нэг байна.

Эцэст нь хэлэхэд өнөөгийн Бурхангүй нийгэмд Заратустгагаар л баримжаалж явахгүй бол хүмүүн бидэнд дээшээ тэмүүлэх стандарт, цаг үргэлж шамдах загвар алга болсон байна шүү дээ.